Przed mszą, zwłaszcza uroczystą, może nastąpić pokropienie wodą święconą, zwane też aspersją – od słów śpiewanej w tym czasie antyfony, zaczynającej się od słów: “Asperges me Domine hysopo et mundabor…”(Pokrop mnie Panie hyzopem a stanę się czysty – Ps 51). Ksiądz ubrany w kapę dokonuje pokropienia zebranych wiernych, dopiero po tym obrzędzie przebiera się w casulę (czyli ornat).
Asperges
Właściwa msza św. rozpoczyna się modlitwami u stopni ołtarza. Kapłan z ministrantami klęczącymi u stopni ołtarza odmawia fragmenty psalmu 42 (43) oraz spowiedź powszechną (Confiteor) zakończoną odpuszczeniem zebranym grzechów powszednich. Spowiedź jest odmawiana osobno przez kapłana, osobno przez asystę. Dopiero wtedy kapłan wstępuje po stopniach do ołtarza odmawiając dwie modlitwy: Aufer a nobis i Oramus Te. Po odmówieniu tych modlitw następuje antyfona na wejście (Introit) a po niej Kyrie eleison, Christe eleison, Kyrie eleison śpiewana po trzykroć do każdej z trzech Osób Trójcy Przenajświętszej. Następnie jeśli rubryki to przewidują odmawia się (lub śpiewa) hymn Chwała na wysokości Bogu (Gloria in excelsis Deo). Po nim następuje kolekta. Po kolekcie odczytywana lub odśpiewywana jest Lekcja, po niej następuje graduał lub tractus (w nowej mszy w tym miejscu jest psalm responsoryjny). Następnie kapłan przechodzi na środek ołtarza i pochylony odmawia modlitwy przed Ewangelią, prosząc Boga by mógł ją dobrze proklamować. Po ich odmówieniu przechodzi na prawą stronę ołtarza (dotąd bowiem prawie wszystko odbywało się po lewej stronie ołtarza), gdzie czyta lub śpiewa Ewangelię.
Po odczytaniu Ewangelii, podczas mszy uroczystych następuje kazanie z ambony, do którego ksiądz zdejmuje manipularz, a czasem i ornat. Kazanie może także być wygłoszone przed Mszą lub po niej. Następnie powraca do ołtarza i kontynuuje celebrację Mszy świętej. Podczas wyznania wiary (Credo) wszyscy przyklękają w trakcie wypowiadania słów dotyczących wcielenia Chrystusa (Et incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria Virginae, et homo factus est). Po wyznaniu wiary następuje dużo bardziej niż w Novus Ordo Missae rozbudowane offertorium rozpoczynające się od antyfony. Po offertorium następuje prefacja czyli modlitwa dziękczynna dopasowana do charakteru uroczystości, zakończona przez “Sanctus” (święty) czyli hymn śpiewany Bogu przez wszystkie chóry anielskie.
kolekta – taki sam układ występuje na zakończenie przy modlitwie pokomunijnej
Po Sanctus rozpoczyna się najistotniejsza część mszy, czyli Kanon. Odmawiany jest przyciszonym głosem. Słowa konsekracji wypowiadane są powoli i wyraźnie, ale szeptem. Po konsekracji chleba i wina następuje każdorazowo przyklęknięcie kapłana, podniesienie postaci konsekrowanej i ponowne przyklęknięcie. Następnie kapłan kontynuuję modlitwy Kanonu, który kończy się tzw. małym podniesieniem i doksologią Per ipsum, cum ipso et in ipso… wychwalającą Trójcę Świętą.
Prefacja
Modlitwa Pater noster (Ojcze nasz) odmawiana jest przez samego kapłana, wierni dołączają się dopiero pod koniec, wypowiadając słowa sed libera nos a malo (ale wyzwól nas od złego) po czym następują trzy modlitwy poprzedzające Komunię kapłańską. W tym czasie śpiewane jest Agnus Dei czyli Baranku Boży. Następnie kapłan pokazuje wiernym konsekrowaną hostię będącą zgodnie z nauczaniem Kościoła Katolickiego ciałem Chrystusa, mówiąc Ecce Agnus Dei (Oto Baranek Boży) i następuje Komunia wiernych, przyjmowana przy balaskach, wyłącznie w pozycji klęczącej i do ust.
Msza kończy się słowami Ite, missa est i błogosławieństwem, po czym kapłan odczytuje dodatkowo tzw. Ostatnią Ewangelię. Jest to początek Ewangelii wg św. Jana mówiący o wcieleniu Słowa Bożego.
(Ostatnia Ewangelia)
Zwyczajowo na zakończenie śpiewana jest antyfona do Matki Bożej, dostosowana do okresu liturgicznego.